ความเป็นมา/พระราชดำริ
เมื่อวันที่ 12 มกราคม 2547 สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จฯ ทอดพระเนตรพื้นที่บริเวณต้นน้ำซึ่งเป็นที่ตั้งของหมู่บ้านลีซอหัวน้ำ ณ จุดความสูง 980 เมตร อยู่ระหว่างหมู่บ้านหัวเมืองงาม หมู่ 11 และหมู่บ้านห้วยส้าน (เลาต๋า) หมู่ 10 ตำบลท่าตอน อำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่ เนื่องจากได้รับการถวายรายงานข้อมูลจากฝ่ายโครงการพิเศษ – สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 16
กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ว่าพื้นที่ดังกล่าวมีการบุกรุกแผ้วถาง เพื่อทำไร่เลื่อนลอยและปลูกไม้ผลบนพื้นที่สูง ถ้าไม่มีการบริหารจัดการดิน น้ำ ป่าไม้ ที่ถูกต้องและเหมาะสม พื้นที่ป่าบริเวณนี้ซึ่งเป็นแหล่งต้นน้ำห้วยเมืองงามอยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติลุ่มน้ำฝาง ก็จะถูกบุกรุกและโดนทำลายจนนำไปสู่ความแห้งแล้งในฤดูแล้ง และเกิดการพังทลายของหน้าดินในฤดูฝนอย่างรุนแรงซึ่งจะส่งผลกระทบต่อผู้ที่อยู่ในลุ่มน้ำห้วยเมืองงามในอนาคต
พระราชดำริ
ทรงมีพระราชดำริที่สำคัญดังนี้
1. โปรดเกล้าให้ตั้งสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริห้วยเมืองงาม
2. ให้ฟื้นฟูสภาพป่าที่โดนทำลาย โดยการปลูกป่าและให้ผู้แทนของ 4 หมู่บ้านที่อยู่รอบพื้นที่ตั้ง
สถานีฯ เข้าเฝ้า
ที่ตั้งโครงการและข้อมูลพื้นฐาน
หมู่ 10 ตำบลท่าตอน อำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่
แผ่นที่
วัตถุประสงค์ของโครงการ
1. จัดตั้งสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูง เพื่อให้ความรู้แก่ราษฎรในการทำการเกษตรอย่างถูกหลักวิชาการ โดยใช้พื้นที่อย่างจำกัด แต่ให้ได้ผลผลิตเพิ่มขึ้น พอเลี้ยงตนเองได้
2. ยับยั้งการบุกรุกทำลายป่า ทำการอนุรักษ์และฟื้นฟูสภาพป่าสงวนแห่งชาติลุ่มน้ำฝางซึ่งมีห้วยเมืองงามเป็นลำห้วยหลักที่ไหลหล่อเลี้ยงชุมชนบริเวณนี้มาช้านาน ไหลลงสู่แม่น้ำกก ให้พื้นที่ต้นน้ำที่โดนบุกรุกบริเวณนี้กลับคืนสภาพป่าที่สมบูรณ์ดังเดิม
3. สร้างงานให้ราษฎรในพื้นที่มีอาชีพ มีรายได้ และช่วยพัฒนาคุณภาพชีวิตของราษฎรให้มีสภาพความเป็นอยู่ดีขึ้น
4. สร้างชุมชนทั้ง 6 หมู่บ้าน ให้มีความเข็มแข็ง เพื่อต้านปัญหายาเสพติดและสกัดกั้นเส้นทางลำเลียงยาเสพติดที่จะลำเลียงมาจากชายแดนพม่าซึงมีอาณาเขตห่างจากที่ตั้งสถานีแค่ 1.5 กิโลเมตร ผ่านไปยังจังหวัดเชียงใหม่ และเข้าไปแพร่กระจายในเมืองใหญ่ในที่สุด
5. พัฒนาสถานีเกษตรที่สูง เป็นแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม และระบบนิเวศ
เป้าหมายโครงการ
1. จัดตั้งสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูง ตามพระราชดำริห้วยเมืองงาม อำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่ โดยขอใช้พื้นที่ป่าสงวนที่ถูกบุกรุกแผ้วถางประมาณ 460 ไร่ เป็นพื้นที่ดำเนินโครงการฯ
2. จัดสร้างฝายทดน้ำแบบประปาภูเขา และทำบ่อพักน้ำ เพื่อนำน้ำมาใช้ทำการเกษตรในพื้นที่โครงการฯให้ได้อย่างต่อเนื่อง
3. ทำการฝึกอบรมราษฎรอาสาพิทักษ์ป่า บ้านห้วยเต่า บ้านฮ้าฮก บ้านละหลา บ้านลีซอหัวน้ำเก่า อำเภอแม่อายจังหวัดเชียงใหม่ ปีละ 2 รุ่น รุ่นละ 100 คน โดยทำเป็นโครงการต่อเนื่อง 2 ปี เพื่อให้ราษฎรมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ สัตว์ป่า บริเวณต้นน้ำห้วยเมืองงาม ซึ่งอยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติลุ่มน้ำฝาง
4. ทำการปลูกป่าเสริมในพื้นที่ป่าเสื่อมโทรม โดยใช้พื้นที่ที่เหลือจากการจัดตั้งสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูง เพื่อฟื้นฟูสภาพป่าให้สมบูรณ์ดังเดิม
5. จัดตั้งสหกรณ์การเกษตรเพื่อให้ราษฎรรวมกลุ่มในการบริหารจัดการ วางแผนการผลิตและการตลาด การแปรรูปผลผลิตให้เป็นเกษตรอุตสาหกรรม เพื่อให้เกิดมูลค่าเพิ่มขึ้นและเกิดการรวมกลุ่มกันจำหน่ายผลผลิตเพื่อไม่ให้ถูกกดราคาจากพ่อค้าคนกลางอย่างไม่เป็นธรรม
6. ทำการจ้างงานในชนบท เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและรายได้ของราษฎรให้ดีขึ้น โดยตั้งเป้าหมายของการพัฒนาปีแรก ให้ราษฎรทุกครัวเรือนในพื้นที่มีรายได้สูงกว่าระดับความยากจนที่ทางการกำหนดไว้
7. ส่งเสริมให้ราษฎรมีทักษะ เกิดการเรียนรู่ในด้านการผลิตอย่างถูกวิธี สามารถมีพัฒนาการนำไปสู่การมีกินมีอยู่อย่างพอเพียงได้
งบประมาณ
งานปกติ จำนวน 2,827,000.- บาท
แผนการดำเนินงาน
1. แผนงานบริหารโครงการ
1.1 งานอำนวยการและบริหารโครงการ 1 งาน
1.2 งานสนับสนุนชุมชนมีส่วนรวมในการป้องกัน 1 งาน
และดูแลรักษาทรัพยากรป่าไม้
2. แผนงานพัฒนาและฟื้นฟูสภาพป่า
2.1 ปลูกป่าทั่วไป 100 ไร่
2.2 ปลูกป่าสร้างป่าหวาย 250 ไร่
2.3 ปลูกป่าไม้ใช้สอย 50 ไร่
2.4 ปรับปรุงระบบนิเวศต้นน้ำ 300 ไร่
2.5 บำรุงรักษาสวนเดิม 2 – 6 ปี 500 ไร่
2.6 บำรุงป่าไม้ใช้สอย 450 ไร่
2.7 บำรุงสวนป่าหวายปีที่ 2 – 6 200 ไร่
2.8 เพาะชำกล้าไม้มีค่า 10,000 กล้า
2.9 แนวกันไฟ 10 กม.
2.10 ฝายต้นน้ำแบบกึ่งถาวร 2 แห่ง
2.11 ฝายต้นน้ำแบบผสมผสาน 10 แห่ง
ผลที่คาดว่าจะได้รับ
1. ราษฎรช่วยกันรักษาทรัพยากรธรรมชาติ
2. ราษฎรไม่เข้าไปยุ่งเกี่ยวกับยาเสพติด
ผลการดำเนินงานรอบปี
จากผลการปฏิบัติงาน พื้นที่ในป่าในสถานีฯ มีความอุดมสมบูรณ์และเพิ่มจำนวนขึ้นจากเดิม ปริมาณน้ำตามลำห้วยต่าง ๆ มีปริมาณเพิ่มมากขึ้น ชนิดพันธุ์สัตว์ป่าในพื้นที่มีมากขึ้น ซึ่งจะสังเกตได้จากการพบเห็นชนิดพันธุ์สัตว์ป่าบ่อยครั้งขึ้น เช่น เก้ง ไก่ป่า และนกนานาชนิด
เรื่องยาเสพติดในหมู่บ้านเป้าหมายได้ลดจำนวนเดิม เพราะทางสถานีฯ ได้จัดกิจกรรมต่อต้านยาเสพติด เช่น จัดการแข่งขันกีฬาของราษฎรในหมู่บ้านเป้าหมาย เพื่อให้ราษฎรได้มีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมร่วมกัน และให้รู้ถึงโทษของยาเสพติด
การบุกรุกทำลายป่าในพื้นที่ของสถานีฯ ไม่ปรากฏแต่อย่างใด เพราะทางสถานีฯ ได้จัดฝึกอบรมให้กับเยาวชนและราษฎรในพื้นที่ให้มีความเข้าใจถึงผลเสียของการทำลายป่า มีการประชาสัมพันธ์ให้ความรู้และความเข้าใจในเรื่องป่าไม้ สิ่งแวดล้อม และกลับมามีส่วนร่วมในการดูแลรักษาป่าไม้ให้ยั่งยืนต่อไป
เพิ่มเติม
ปัญหาและอุปสรรค
1. ปัญหาเรื่องการคมนาคม
2. การสื่อสารระหว่างเจ้าหน้าที่กับราษฎร
หน่วยงานหลัก/ผู้ประสานงาน
สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 16
นายราชันย์ บัวตรี ตำแหน่ง เจ้าพนักงานป่าไม้ 5 โทรศัพท์ 081-950-8789 , 081-950-8788
ส่วนราชการร่วมโครงการฯ
1. สำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตที่ 1 (ศูนย์บริการวิชาการด้านพืชและปัจจัยการผลิตเชียงใหม่) สังกัดกรมวิชาการเกษตร
2. กองพันทหารปืนใหญ่ที่ 7 กรมทหารราบที่ 4 สังกัดกองทัพภาคที่ 3
3. สถานีพัฒนาที่ดิน จังหวัดเชียงใหม่ สำนักงานพัฒนาที่ดินเขต 6 สังกัดกรมพัฒนาที่ดิน
4. ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืด จังหวัดเชียงใหม่ สังกัดกรมประมง
5. องค์บริหารส่วนตำบลท่าตอน อำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่
6. สำนักงานปศุสัตว์จังหวัดเชียงใหม่ สังกัดกรมปศุสัตว์
7. ศูนย์ฝึกและพัฒนาอาชีพราษฎรไทยบริเวณชายแดน จังหวัดเชียงราย สังกัดสำนักปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
8. ศูนย์ส่งเสริมการเกษตร พื้นที่ภาคเหนือ สังกัดกรมส่งเสริมการเกษตร
9. อำเภอแม่อาย สังกัดกรมการปกครอง
10. สำนักงานทรัพยากรน้ำภาค 1 จังหวัดลำปาง สังกัดกรมทรัพยากรน้ำ
11. หน่วยพัฒนาการเคลื่อนที่ 32