ความเป็นมาของโครงการ/พระราชดำริ/พระราชเสาวนีย์ โดยสรุป
ความเป็นมา
เมื่อวันที่ 27 มกราคม 2546 สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เสด็จฯ ทอดพระเนตรพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยแม่เกี๋ยง ตำบลเมืองนะ อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ โดยมีแม่ทัพภาคที่ 3, ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่, รองอธิบดีกรมวิชาการเกษตร, ผู้อำนวยการสำนักบริหารจัดการในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ที่ 16 ตลอดจนส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง ร่วมเฝ้ารับเสด็จฯ ซึ่งนายวิชัย กิจมี หัวหน้าฝ่ายโครงการพิเศษ ได้ถวายรายงานเกี่ยวกับสภาพพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยแม่เกี๋ยง อาทิ ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ สภาพป่า ตลอดจนลักษณะการใช้ประโยชน์พื้นที่รวมทั้งชุมชนที่อยู่ใกล้เคียงพื้นที่ สภาพปัญหา และถวายรายงานเกี่ยวกับแนวทางแก้ไขปัญหาบริเวณดังกล่าวต่อสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ซึ่งพระองค์ทรงมีพระราชวินิจฉัยแล้ว ทรงรับพื้นที่แห่งนี้ให้จัดตั้งสถานีทดลองการเกษตรบนที่สูง และดำเนินการแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ให้ลุล่วง โดยมี พระราชเสาวนีย์ บางตอนที่สำคัญ ดังนี้“ สารเคมีสำหรับฆ่าหญ้านี้ อันตรายมาก ทำให้ผืนดินเสีย และทำลายป่า ควรหาทางควบคุม เพื่อช่วยบ้าน ช่วยเมือง”
“ ความสูงระดับนี้ และอากาศเย็น ปลูกไม้ผลเมืองหนาวได้ (ทรงแนะให้ทดลองปลูก มันฝรั่ง และคุกกิ้งแอปเปิ้ล)”
“ ให้ศึกษาลำห้วยแม่เกี๋ยง มีสัตว์น้ำอะไรบ้าง เพื่อหาทางนำมาปล่อยคืนความอุดมสมบูรณ์ของลำห้วยต่อไป”
“ ให้จัดตั้งเป็นสถานีเกษตรที่สูง ให้เป็นวิทยาลัยชาวบ้าน การทำอย่างนี้ ช่วยรักษาป่า ช่วยราษฎรและสร้างแหล่งอาหาร ให้รับนักเกษตรที่จบการศึกษาใหม่มาช่วยทำงาน ซึ่งต้องพระราชประสงค์ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ที่ทรงห่วงใยผู้ที่ไม่มีงานทำ เป็นการให้โอกาสผู้จบใหม่ได้มีงานทำ”
“ ต้นคำป่า ซึ่งให้เส้นใยสำหรับทอผ้า ให้ศึกษา และปลูกมาก ๆ โดยเฉพาะกัญชงให้พิจารณาข้อดี และตัดสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์ออกไปก็จะส่งเสริมให้เป็นพืชเศรษฐกิจได้ เพราะให้เส้นใยที่มีคุณภาพ ให้ทดลองปลูกในสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูง ตามพระราชดำริทุกพื้นที่”
“ ให้เพาะเลี้ยง ไก่ป่า ไก่ฟ้า และเก้ง แล้วปล่อยคืนสู่ป่า”
ซึ่งสามารถสรุป เป็นพระราชเสาวนีย์ให้ดำเนินการ ดังนี้ “ให้จัดตั้งเป็น สถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริ ห้วยแม่เกี๋ยง” จากแนวพระราชดำริ ดังกล่าว สำนักพระราชวัง โดย นายสหัส บุญญาวิวัฒน์ ผู้ช่วยเลขาธิการพระราชวัง ฝ่ายกิจกรรมพิเศษ มอบหมายให้สำนักบริหารจัดการ ในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ที่ 16 เชิญหน่วยงานที่เกี่ยวข้องประชุมกำหนดแนวทางการดำเนินงานสนองพระราชดำริ โดยจัดตั้งสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริ ห้วยแม่เกี๋ยง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ขึ้น
ต่อมาในวันที่ 16 กุมภาพันธ์ 2547 สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินติดตามผลการดำเนินงานของโครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริ ห้วยแม่เกี๋ยง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ โดยมีแม่ทัพภาคที่ 3 ผู้ว่าราชการจังหวัด เชียงใหม่ ผู้อำนวยการสำนักบริหารจัดการในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ 16 ตลอดจนส่วนราชการที่เกี่ยวข้องร่วม เข้าเฝ้ารับเสด็จฯ ซึ่งนายสุรินทร์ นำประเสริฐ หัวหน้าอุทยานแห่งชาติเชียงดาว ได้กล่าวถวายรายงานความก้าวหน้าผลการดำเนินงานของโครงการฯ ต่อสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ หลังจากนั้น สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จฯ ทอดพระเนตรกิจกรรมต่าง ๆ ของโครงการฯ และ ทรงปลูกต้นจำปีช้าง (Magnolia lacei (W.W.Sm) Figlar) จำนวน 1 ต้น บริเวณข้างพลับพลาทรงงาน ในการเสด็จฯ ครั้งนี้ พระองค์ทรงมีพระราชเสาวนีย์เพิ่มเติม ดังนี้
1. ปลูกต้นงิ้วป่า เสี้ยวดอกขาว และนางพญาเสือโคร่ง ให้เป็นกลุ่ม เพื่อเป็นแหล่งท่องเที่ยว
2. ทำบ้านไม้ไผ่ให้นักท่องเที่ยวเช่า โดยเฉพาะชาวต่างชาติชอบมาก ที่ได้มาพักผ่อน และรับประทานอาหารพืชผักในพื้นที่
3. ชาวต่างชาติชอบส่องดูนก ควรปลูกต้นไม้ให้มาก ๆ นกก็จะมากด้วย
เมื่อวันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2549 เวลา 15.00 น. สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินทรงติดตามผลการดำเนินงานของโครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริ ห้วยแม่เกี๋ยง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ โดยมีนายอักนิษฐ์พงษ์ สวาสดิ์นา ผู้ประสานงานโครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริ ห้วยแม่เกี๋ยง กล่าวถวายรายงานความก้าวหน้าของโครงการฯ ทรงมีพระราชดำรัสว่า
1. ฟังแล้วชื่นใจที่ได้ทราบว่าสภาพป่าไม้และสภาพความเป็นอยู่ของราษฎรดีขึ้น
2. ขณะเสด็จพระราชดำเนินโดยรถยนต์พระที่นั่งผ่านมาเห็นดอกเสี้ยวสวยงามมาก
3. ทรงปลื้มพระทัยที่เจ้าหน้าที่และข้าราชการเข้ามาช่วยปฏิบัติงานในโครงการ และทรงตรัสว่า ได้ไปกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวซึ่งแม้จะเสด็จฯไม่ไหวแล้ว ว่าทุกคนก็ยังร่วมมือกันทำงานถวาย